Die vraag hield ons deze zomer bezig.

Met een 30-tal jonge vrijwilligers gingen we op zoek naar heel wat verhalen op heel wat verschillende plekken.

Dat werden 528 verhalen van kinderen en jongeren, op meer dan 40 plekken in Vlaanderen en Brussel.

We gingen met 528 jongeren in gesprek over hoe zij naar de wereld kijken, wat hen bezig houdt en waar ze van dromen.

Dat wereldbeeld en die dromen kan je in dit rapport ontdekken.

In dit rapport vind je een kwalitatieve analyse van 528 jonge verhalen, wetenschappelijk benaderd door onderzoekers van Kenniscentrum Kinderrechten. Maar je vindt hier ook straffe quotes en uitspraken, die je even door de ogen van kinderen en jongeren naar onze samenleving doen kijken: soms met de neus op de feiten duwend, soms schreeuwend om meer gehoor, altijd met grote dromen.

Laat je niet enkel inspireren door deze jonge verhalen, maar ook door onze manier van werken: in gesprek gaan met kinderen en jongeren werkt heel ontwapenend, dat hebben we zelf gemerkt.

Beschouw dit rapport vooral als een brede waaier aan dingen om te ontdekken en kies helemaal zelf hoe je erdoor scrolt, doorklikt of waar je stilstaat.

Dus, neem er gerust een crême-glace bij en geniet ervan!

Op de vraag wat kinderen en jongeren zouden veranderen mochten ze de baas zijn van het land

komt een duidelijke wens naar voren naar meer verbondenheid en verdraagzaamheid.

zie conclusies

Op sociale media bijvoorbeeld lijkt communicatie tussen politiek en jongeren vaak eenrichtingsverkeer – jongeren worden vaker bereikt, maar de diepgang mist vaak en er wordt veel in vooroordelen gesproken met en over jongeren.

’t Is aan u! wil aan de slag met die signalen. Dit onderzoek geeft een beeld van waar kinderen en jongeren mee bezig zijn, waarover ze praten met vrienden, wat hen opvalt. Het is een inzicht in de tijdsgeest van een groep die voor veel politieke partijen heel belangrijk is, maar die tegelijk niet vaak gehoord wordt. De inzichten uit dit onderzoek willen we gebruiken en inzetten om bij beleidsmakers verder te raken dan ‘generatie X, Y of Z staat zo in het leven’.

Om de conversatie aan te gaan, als startpunt om in de eigen gemeente of stad, op Vlaams, federaal, Europees of internationaal niveau, aan de slag te kunnen.

Om de grote hangijzers van het jaar 2023-2024 aan beleidsmakers mee te geven, maar ook het gesprek aan te gaan met het brede publiek.

Het zijn spannende tijden:

in de laatste maanden van 2023 bereiden we ons voor op een beleidsmatig druk jaar met verkiezingen in juni 2024 en oktober 2024. Het wordt een heel belangrijk jaar, met veel jongeren die voor het eerst kunnen gaan stemmen. Maar willen ze dat wel? Veel jongeren vragen zich af: waarom zouden we participeren, inspraak opeisen of engagement opnemen? Er wordt toch niet naar ons geluisterd. Heel wat jongeren zijn daarom niet bezig met politiek.

En omgekeerd is ook de vraag: is politiek bezig met jongeren? Met de Vlaamse Jeugdraad voelen we al heel lang dat de stem van kinderen, jongeren en hun organisaties nog te vaak te stil klinkt of niet gehoord wordt.

Iedereen moet de kans krijgen om te participeren, zonder discriminatie op om het even welke grond en er moet voldoende rekening gehouden worden met cultuursensitiviteit – het moet inclusief zijn. We schakelden een netwerk van jeugdwerkpartners, scholen en persoonlijke contacten in om outreachend aan de slag te gaan om kinderen en jongeren te bevragen op de plekken waar ze zelf komen.

We wilden niet toewerken naar wetenschappelijke representativiteit in onze respondenten maar wel op twee manieren inzetten op een diversiteit aan verhalen: door een mix qua gender, provincie en leeftijd en te jongeren bevragen die dagelijks in verschillende realiteiten en contexten leven. Kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties moeten kans krijgen om te participeren zonder gezien te worden als een homogene groep. Daarom zijn we niet naar profielen of ‘hokjes’ gaan zoeken, maar naar plaatsen. Naast onze brede oproep gingen we naar stedelijke werkingen, werkingen met jongeren met een migratieachtergrond, met een beperking, in een gemeenschapsvoorziening …

De openheid van vragen in de bevraging maakte dat we die diversiteit konden meenemen, zonder dat de verhalen hierop vastgepind waren.

“Hoe was het?” Dat was de standaardvraag, onderweg naar huis van een bevraging.

En er waren heel wat verschillende antwoorden, maar ook dezelfde.

Leuk. Grappig. Straffe verhalen. Zware verhalen. Maar vooral ook interessant, leerrijk en verrijkend.

De brede vragen maakten dat er echte gesprekken tot stand kwamen.

Jongeren, zomaar pratend met jongeren. We hebben ook zelf mogen ervaren hoe ontwapenend en depolariserend die gesprekken werkten. Hoe er een vertrouwenssfeer tussen de twee mensen ontstond waarvan onze jongeren echt onder de indruk waren.

Deze meerwaarde voor de bevragers was zeker geen resultaat dat we voorzien hadden, maar wel een waar we achteraf gezien heel trots op zijn.

Narratief onderzoek vertrekt vanuit een initiële vraag die verder wordt verkend via vooraf gedefinieerde impulsvragen. Die impulsvragen nemen vaak de vorm aan van een topiclijst (van der Donk & van Lanen, 2019). In dit onderzoek hebben we interviews gebruikt om kinderen en jongeren te bevragen. De respondenten werden geïnformeerd dat ’t Is aan u! meer te weten wil komen over hun ervaringen.

Vervolgens hadden ze de keuze om een van de volgende vragen te beantwoorden:

Deze bevraging maakte geen gebruik van een steekproef die representatief is voor alle Vlaamse kinderen en jongeren, waardoor we geen algemene uitspraken kunnen doen. In de analyse zoeken we dan ook geen verbanden tussen het profiel van de kinderen en jongeren op basis van hun achtergrondkenmerken en de inhoud van de verhalen die ze vertellen. Aangezien dit een belevingsonderzoek van kwalitatieve aard is, is dat ook het doel niet. Aan de hand van een kwalitatief onderzoek kunnen we wel uitspraken doen over wat de mening is van de bereikte kinderen en jongeren, welke boodschap zij willen geven aan beleidsmakers en wat hun dromen en wensen zijn.

Met deze bevraging wilde De Ambrassade heel wat verschillende kinderen en jongeren bereiken, waardoor we toch een divers beeld krijgen. Zo hebben kinderen en jongeren van verschillende leeftijden deelgenomen, werden kinderen en jongeren op allerlei plaatsen bevraagd en kregen ook kinderen en jongeren uit meer maatschappelijk kwetsbare posities een stem binnen dit belevingsonderzoek. Dat maakt dat dit rapport niet alleen de mening weergeeft van één specifieke groep kinderen en jongeren.

In onderstaand rapport geven we de uitspraken van de bevraagde kinderen en jongeren zo letterlijk mogelijk weer. Wanneer een interviewer het verhaal van een kind of jongere heeft genoteerd in derde persoon, werd dat in de resultaten geparafraseerd naar de eerste persoon, zodat het leest als een getuigenis. Wanneer het verhaal onvolledigheden bevatte, werd de vermoedelijke inhoud door de onderzoekers aangevuld tussen “[ ]”.

Kinderen en jongeren werden op diverse plaatsen - zoals scholen, open jeugdwerkingen, kampen, een gemeenschapsvoorziening, op straat - bevraagd

(zie ‘Hoe gebeurde de bevraging’).

Zo brachten we verhalen van jongeren uit diverse omgevingen in kaart.

Dit onderdeel bespreekt uitvoerig de resultaten van de data-analyse. Zoals eerder aangehaald hanteren we daarvoor een thematische analyse. Zo gaan we dieper in op vijftien thema’s die uit de analyse zijn voortgekomen. De data worden daarbij geïllustreerd en tastbaar gemaakt door sprekende quotes van de respondenten.

Bevraagde jongeren geven aan dat het nieuws hen meer zou aantrekken mocht dat een ruimer palet aan thema’s dekken (zoals cultuur) en positievere berichtgeving omvatten. Een jongere benoemt eveneens de nood aan “bredere mediarepresentatie”, al specifieert de jongere in kwestie dat niet verder dan “meer diversiteit”.

Dat duidt mogelijk op het eerder vernoemde dominante westerse perspectief dat enkele jongeren aanhalen, of een gebrek aan weerspiegeling van de (diverse) leefwereld van jongeren zelf. Wanneer het gaat over positieve berichtgeving die kinderen en jongeren wel aantrekt, komt veelal de sportberichtgeving ter sprake uit zowel klassieke als sociale media. Voor anderen focust de huidige positieve berichtgeving al te veel op eenvoudige thema’s.

De data tonen duidelijk dat kinderen en jongeren positieve berichtgeving vragen over meer complexe inhoud zoals bijvoorbeeld een probleem dat op een constructieve manier wordt aangepakt:

Op het vlak van vorm worden de bevraagde jongeren vooral aangetrokken door een aantrekkelijke lay-out, helder kleurgebruik en toegankelijke schrijfstijl.

Nieuws dat terechtkomt op sociale media lijkt daarom de voorkeur weg te dragen. Zo geven enkele bevraagde jongeren aan eerder aansluiting te vinden bij het nieuws dat gepubliceerd wordt op sociale media dan via de meer klassieke media (televisie, krant, radio etc.). In dat verband worden Instagram, TikTok, Twitter en YouTube aangehaald als mediakanalen. Concreet haalt een jongere aan dat YouTuber Acid de zaak-Sanda Dia bespreekbaar heeft gemaakt bij een jonger publiek.

Hoewel jongeren hun voorkeur uitgaat naar sociale media als nieuwsbron, maken ze eveneens de kanttekening dat ze zich bewust zijn van algoritmen die ervoor zorgen dat steeds dezelfde content opkomt, waardoor ze zich in een soort echokamer bevinden. Kinderen halen voornamelijk Karrewiet aan als nieuwsbron.

Een tweede thema dat naar boven komt in de verhalen van kinderen en jongeren is vrijetijdsbesteding.

Wanneer we inzoomen op de betekenis die respondenten eraan geven blijkt dat zeer uiteenlopende invullingen te krijgen: het gaat over alle mogelijke activiteiten die niet gezien worden als ‘school’ of werk, zoals tijd doorbrengen met vrienden, familie of huisdieren, sport, jeugdbeweging, talen leren, artikelen schrijven, muziek, toneel, creatief of artistiek bezig zijn, gamen, series kijken, lezen, sociale media, verzorging en huishoudelijke taken uitvoeren.

In de analyse komt naar voren dat het thema vrije tijd hen nauw aan het hart ligt. In de verhalen van kinderen en jongeren zien we dat vrije tijd belangrijk is voor hun mentale, sociale en fysieke welzijn. Eén iemand sport om “het hoofd leeg te maken”, een ander gaat graag naar toneel want “ik kan er mezelf zijn”, nog een ander houdt ervan “met de hond te wandelen, want dat geeft veel liefde”.

Daarnaast wijzen verschillende respondenten op het feit dat hun vrijetijdsbesteding hen de mogelijkheid geeft om (nieuwe) vriendschappen aan te gaan en te onderhouden. Die ontmoetingsplek vullen ze zowel live in als digitaal met behulp van sociale media.

Enkele bevraagde jongeren en jongvolwassenen beschouwen hun vrijetijdsbesteding, en in het bijzonder het jeugdwerk, als een vorm van maatschappelijke zingeving of engagement:

In de verhalen van kinderen en jongeren over hun vrijetijdsbesteding komen echter ook verschillende noden of pijnpunten naar voren.

Dat kinderen en jongeren de financiële toegankelijkheid van het vrijetijdsaanbod waarderen toont dit voorbeeld:

Een andere drempel om deel te nemen is de afstand tussen de woonplaats of school en het aanbod.

Enkele respondenten benoemen de noodzaak van een goed georganiseerd, ruim en goedkoop openbaar vervoer:

Op het vlak van toegankelijkheid zien we ook een duidelijke nood aan een inclusief vrijetijdsaanbod dat toegankelijk is voor alle kinderen en jongeren. Zo pleit een 16-jarige voor “meer voetbalteams voor meisjes en gratis”.

Er is zelfs één jongere die vertelt hoe hem afgeraden werd deel te nemen aan een cursus vanwege een beperking.

Verschillende deelnemers geven ook aan dat er binnen het vrijetijdsaanbod in organisatieverband een gebrek is aan diversiteit. Zowel kinderen en jongeren die zelf lid zijn van een jeugdorganisatie geven dat aan, als kinderen en jongeren die zich niet aangesproken voelen om zich aan te sluiten bij een vrijetijdsorganisatie. Ook jongeren en jongvolwassenen die zelf een leidinggevende functie opnemen binnen een vrijetijdsorganisatie benoemen het gebrek aan diversiteit als een pijnpunt. Die laatste groep erkent dat de organisaties waartoe ze behoren niet steeds een weerspiegeling zijn van de samenleving, maar geven tegelijk aan niet te weten hoe ze een meer divers publiek kunnen aantrekken. Zo zijn er meerdere verhalen van vrijetijdsorganisaties die willen inzetten op inclusie, maar niet weten hoe.

Dat brengt ons bij een vierde behoefte op het vlak van vrije tijd die enkele bevraagde respondenten aanhaalden: overheidsondersteuning van (vrijwillig) jeugdwerk.

Eén verhaal getuigt van een goede praktijk:

“Onze overheid biedt ons als leiders binnen de jeugdbeweging veel ondersteuning. Subsidies worden spontaan aangeboden, en ook vanuit de Jeugdraad worden ze actief betrokken bij activiteiten en acties.” (20 jaar)

In andere verhalen horen we dan weer een gebrek aan financiële overheidsondersteuning: respondenten vragen kwalitatieve en betaalbare (publieke) ruimten waar vrijetijdsorganisaties gebruik van kunnen maken. Het gaat dan bijvoorbeeld over lokalen van jeugdbewegingen die niet bruikbaar zijn of de belofte om een gebouw dat niet meer aan de veiligheidsvoorschriften voldoet te renoveren.

Andere deelnemers benoemen ook een nood aan andere vormen van ondersteuning van jeugdverenigingen zoals pedagogische ondersteuning, ondersteuning van samenwerkingen tussen jeugdverenigingen en inhoudelijke ondersteuning van de activiteiten die worden opgezet.

Verder voelen vrijwilligers dat ze soms niet genoeg worden betaald om hen te motiveren zich in te zetten voor een vrijetijdsorganisatie. Dat zorgt ervoor dat geëngageerde jongeren, die bijvoorbeeld ook instaan voor hun eigen inkomsten, de keuze moeten maken tussen een (studenten)job of zich inzetten als vrijwilligers in het jeugdwerk.

Dat kan ertoe leiden dat zij afhaken:

Kinderen en jongeren ervaren op het vlak van vrijetijdsbesteding niet alleen een conflict tussen (studenten)job en vrije tijd, maar ook tussen school en vrije tijd. Zoals verder zal blijken (zie thema Onderwijs) ervaren kinderen en jongeren een grote druk vanuit de school, waardoor ze het gevoel hebben te moeten inboeten op het vlak van vrijetijds-besteding. We horen van kinderen en jongeren dat ze zin en nood hebben aan een hobby, maar dat enkelen tegelijkertijd ervaren dat dat soms moeilijk te combineren valt met de verwachtingen vanuit het onderwijs of de noodzaak om geld te verdienen. In de afweging die ze moeten maken krijgen schooltaken of een studentenjob vaak prioriteit boven een hobby. Verschillende van de bevraagde kinderen en jongeren willen dan ook meer vrije tijd.

In verschillende verhalen van kinderen en jongeren zien we dat de inrichting van publieke ruimte en publieke voorzieningen in het algemeen belangrijk zijn in hun leefwereld. Wanneer er in steden en gemeenten duidelijk wordt geïnvesteerd in aantrekkelijke pleinen en markten wordt dat als positief ervaren door jongeren.

Merk hierbij op dat de nood aan bijvoorbeeld ‘voetbal-pleintjes’ en ‘basketbalpleintjes’ nauw is verweven met de vraag naar een gratis en toegankelijk vrijetijds-aanbod.

zie Vrije tijd

De aantrekkelijkheid van de openbare ruimte doet er ook toe. Een 16-jarige zou “alles er leuker laten uitzien.

Niet alles zo grijs en donker. Voornamelijk dan oude en vieze gebouwen”. Een andere jongere (18 jaar) maakt daarover volgende bedenking:

“Ik zou ook het loon van vuilnismannen verhogen, want dan wordt dat meer geapprecieerd als job en willen meer mensen dat doen. Dan zou het ook properder zijn. Want als ik Antwerpen station of zo de straatjes naast de grote straten in Antwerpen zie, die worden minder goed gedaan omdat die geen prioriteit zijn.”

Wanneer het over openbare ruimte gaat komt een gebrek aan veiligheid ook een aantal keer ter sprake:

Een derde thema dat opduikt, is de vraag naar meer inclusieve publieke ruimte. Een vraag naar meer openbare toiletten die ook toegankelijk zijn voor vrouwen, mensen met een beperking en ouderen, maar ook meer rolstoeltoegankelijke publieke ruimte.

Voor enkele kinderen en jongeren is de aanwezigheid en het behoud van natuur en groen belangrijk in de publieke ruimte. Ze vinden het belangrijk “ademlucht” te hebben, de natuur te beschermen (“veel grote oppervlaktes in de natuur te behouden”, “dat niemand planten plukt”) en “meer groen” te voorzien.

Groen in de openbare ruimte is voor jongeren ook gelinkt aan de aanpassingen die nodig zijn om te leven in veranderende klimatologische omstandigheden. Concreet kaart een jongere de link aan tussen de klimaatverandering en het gebrek aan aangepaste publieke inrichting:

Dat brengt ons meteen bij het volgende thema waarmee jongeren hun verhalen doorspekken: klimaat.

We zien in de verhalen van kinderen en jongeren dat de klimaatopwarming en de gevolgen daarvan (extreme weerfenomenen en natuurrampen), jongeren bezighoudt. Verhalen van jongeren die het “niet zien goedkomen” en zich zorgen maken over “hoe het alleen erger wordt” en “of we onder die x aantal graden opwarming gaan blijven” nemen de bovenhand in de data.

We zien in de verhalen dat een aantal kinderen en jongeren binnen hun levensstijl bewuste keuzes maakt die positieve gevolgen kunnen hebben voor het klimaat zoals het verminderen van vleesconsumptie, een omschakeling van dierlijke naar plantaardige eiwitten, gebruik van hernieuwbare energie, afvalproductie verminderen en tweedehands winkelen. De impact van dergelijke keuzes is moeilijk te omvatten.

Zo zegt een jongere (20 jaar) dat “we kleine stappen kunnen zetten, maar op breder niveau [is het] moeilijk om grote veranderingen te zien”.

Enkele van de bevraagde jongeren merken op dat klimaatvriendelijke alternatieven vaak gepaard gaan met hogere kosten. Niet iedereen is in staat om die te dragen. Zo wil een van de respondenten gebruikmaken van duurzame materialen in het kader van diens opleiding interieurvormgeving, maar merkt die op dat veel van die materialen nog niet betaalbaar zijn. Daarom is volgens een andere jongere financiële ondersteuning vanuit de overheid nodig, want “klimaatvriendelijke oplossingen zijn keiduur, daar zou meer subsidie naartoe moeten gaan”.

Een andere respondent alludeert in dat verband ook op de onbetaalbaarheid van elektrische auto’s:

In verschillende verhalen pikken we op dat er meer nodig is dan individuele acties:

Enkele jongeren erkennen dat klimaat op de politieke agenda staat, maar blijven op hun honger zitten wanneer het gaat over concrete actie:

Binnen het thema klimaat werd al duidelijk dat mobiliteit in dat verband kinderen en jongeren bezighoudt. Enkele van de bevraagde kinderen en jongeren zien in de organisatie en invulling van mobiliteit kansen om de klimaatopwarming in te perken. Concreet zouden enkele kinderen en jongeren, zoals bovenstaand citaat illustreert, bijvoorbeeld graag het aantal auto’s zouden verminderen. We zien suggesties zoals meer speelstraten of autovrije straten. Niet elk van de respondenten koppelt dat expliciet aan het klimaat.

Daarnaast is het zich zelfstandig kunnen verplaatsen voor enkele kinderen en jongeren een belangrijk thema. Tegelijk ziet de doelgroep de mobiliteit binnen Vlaanderen en Brussel en het aanbod van openbaar vervoer als een heikel punt. Zo komen vertragingen aan bod, een te beperkt bus- en treinaanbod, een vraag naar meer zebrapaden en verschillende suggesties op het vlak van een fietsvriendelijkere wegeninfrastructuur.

Daarnaast zien we dat verschillende van de bevraagde kinderen en jongeren pleiten voor meer toegankelijk en betaalbaar openbaar vervoer. Verschillende jongeren pleiten voor gratis openbaar vervoer, al dan niet voor specifieke doelgroepen zoals “jongeren of mensen zonder werk”. Een respondent (ouder dan 30 jaar) pleit ervoor dat “iedereen gelijke toegang [krijgt] tot duurzame mobiliteit”, wat aantoont dat die jongere zowel kansen zien op het vlak van klimaat als van inclusie.

Wat dat laatste betreft, komt ook de rolstoeltoegankelijkheid van het openbaar vervoer ter sprake in de verhalen van kinderen en jongeren. Een andere jongere (18 jaar) wil dat het “openbaar vervoer meer toegankelijk [is] ook in uiteinden van het land en ook goedkoper want nu [is het openbaar vervoer] echt keiduur!”

Wanneer we kinderen en jongeren bevragen over datgene wat hen bezighoudt, is ook onderwijs top of mind. Rond dat thema komen bij de bevraagde kinderen en jongeren voornamelijk zorgen naar voren. Die zorgen worden in dit onderdeel thematisch uiteengerafeld, maar hangen voor kinderen en jongeren vaak samen in één verhaal. Onderstaande getuigenissen illustreren dat:

Een eerste opvallende bevinding is dat de zorgen van kinderen en jongeren op het vlak van onderwijs gaan over de prestatiedruk die ze ervaren. Verschillende jongeren benoemen dat ze stress ervaren door het onderwijs, wat in sommige gevallen gepaard gaat met faalangst en een negatieve impact op hun mentale welzijn.

In dat verband worden ook het hoge aantal toetsen op school genoemd, de invoer van centrale toetsing en de recente invoer van de ‘harde knip’ in het hoger onderwijs, waardoor de overheid wil dat studenten sneller hun diploma behalen.*

Zoals eerder genoemd (zie thema Vrije tijd) zorgt de prestatiedruk ervoor dat vele kinderen en jongeren een conflict ervaren tussen verwachtingen van de school en hun ambities op het vlak van vrijetijdsbesteding. In de verhalen die gaan over vrije tijd zien we dat het voor kinderen en jongeren belangrijk is om zich goed te voelen, tot rust te komen of zich te ontplooien. Een van de bevraagde kinderen geeft dan ook de suggestie om meer vrijetijdsactiviteiten te organiseren binnen de schoolcontext:

De ervaren prestatiedruk hangt voor verschillende kinderen en jongeren samen met een sociaal-economisch gunstig toekomstperspectief dat een succesvolle onderwijsloopbaan biedt. Succesvol zijn op school is voor de bevraagde kinderen en jongeren vooral belangrijk om later een goede toekomst te kunnen hebben, eerder dan een proces van zelfontwikkeling.

Kinderen en jongeren spreken daarnaast een nood uit om praktische vaardigheden aangeleerd te krijgen op school. Zo zouden zij het relevant vinden om over belastingen te leren, om goed voorbereid te zijn op hun toekomst.

Een tweede zorg die kinderen en jongeren aanhalen zijn hoge onderwijskosten die ze ervaren. Het citaat aan het begin van dit thema illustreert dat bijvoorbeeld.

Enkele respondenten stellen zich daarbij vragen bij keuzes die worden gemaakt op beleidsniveau. Ze zien bijvoorbeeld potentieel in het toelaten van een hoofddoek op school en het aantrekken van een diversere lerarenpopulatie.

Een vierde bekommernis die opduikt bij kinderen en jongeren heeft betrekking op de garantie van een veilige en respectvolle leer- en schoolomgeving. Enkele kinderen en jongeren geven te kennen dat ze graag gemotiveerd of aangemoedigd willen worden door sleutelfiguren als een leerkracht. Sommige respondenten geven aan zich niet altijd even goed te voelen in het klaslokaal door een slechte band met de leerkracht die een neerbuigende toon gebruikt, racistische taal hanteert of een demotiverende houding aanneemt. Zo getuigen respondenten over racistische incidenten op school in relatie met de leerkrachten.

Jongeren pleiten in dat verband ook voor meer religieuze tolerantie in de onderwijscontext en daarbuiten, zowel als het gaat over leerlingen als over leerkrachten. Concreet wordt het verbod op levensbeschouwelijke kentekens als negatief ervaren: “Recht op school dat kinderen vrij godsdienstige tekens mogen dragen bv. hijab of kruisje”. Bovendien stellen sommige respondenten ook andere vestimentaire voorschriften ter discussie. Enkele jongeren willen dat croptops en abaja’s* worden toegelaten op school. Kinderen en jongeren willen met andere woorden graag bepaalde schoolregels veranderen zodat ze meer zichzelf kunnen zijn.

* Croptop: een bovenstuk dat een deel van de buik ontbloot.

Abaya: een lang kleed met lange mouwen.

In de antwoorden van kinderen en jongeren op de vraag wat ze zouden veranderen mochten ze de baas zijn van hun land komt meer inclusief onderwijs duidelijk naar voren als topic:

In verschillende verhalen van kinderen en jongeren lezen we dat ze het gevoel hebben beoordeeld te worden, dat ze niet volwaardig geaccepteerd worden en zelfs gediscrimineerd worden vanwege een stuk van hun identiteit.

Zo zagen we binnen het thema onderwijs dat een jongere getuigt van een racistische uitspraak door een leerkracht en dat enkele kinderen en jongeren het gevoel hebben niet te mogen zijn wie ze zijn door het verbod op religieuze tekens of kledingvoorschriften op sommige scholen.

Ook deze citaten getuigen van soortgelijke ervaringen in de bredere samenleving:

Zoals ook al in de thema’s onderwijs, mobiliteit en vrije tijd aan bod kwam, pleiten verschillende kinderen en jongeren voor een samenleving die inclusiever en kansrijker is. Op de vraag wat kinderen en jongeren zouden veranderen mochten ze de baas zijn van het land lezen we dat heel wat kinderen en jongeren vinden dat mensen op basis van bepaalde kenmerken zoals etniciteit, seksualiteit, religie, gender, sociaal-economische situatie, verblijfssituatie, leeftijd, fysieke en/of mentale beperkingen … worden gediscrimineerd en achtergesteld.

Die bezorgdheden uiten zich in uiteenlopende aanbevelingen met als voornaamste doel “gelijkheid voor iedereen” (19 jaar). In die context merken verschillende respondenten het volgende op:

Het eerdergenoemde thema ‘racisme en discriminatie’ brengt ons naadloos bij het thema mentaal welzijn. Zo geven enkele jongeren aan dat de impact van sociale uitsluiting niet mag worden onderschat:

Het mentale welzijn van jongeren is daarbij veelal verweven met andere thema’s. Wanneer jongeren vertellen over hun hobby’s of wat ze graag doen in hun vrije tijd, benoemen ze een positief verband met hun mentale welzijn:

Zoals het bovenstaande citaat van een 16-jarige jongere echter illustreert staat het mentale welzijn van jongeren ook onder druk. Voor verschillende van de bevraagde jongeren is stress iets waar ze geregeld mee te maken krijgen. Een voorname reden van stress die naar voren komt bij de analyse is de prestatiegerichte cultuur waarin jongeren naar eigen zeggen leven:

Een andere 28-jarige jongere resoneert eveneens hoe we in een samenleving leven waar alles steeds sneller moet gaan:

Uit de verhalen van kinderen en jongeren blijkt dat enkelen actief bezig zijn met hun mentale welzijn en met “werken aan zichzelf”. Zo getuigt een jongere

(14 jaar) enkele jaren geleden een beroep te hebben gedaan op een psycholoog om de scheiding van diens ouders te verwerken. Een 11-jarige jongere is “ook al naar therapie geweest omdat ik gepest werd op school”. Een andere jongere getuigt hoe een dagboek helpt om zaken te verwerken:

Toch blijft mentale gezondheid van kinderen en jongeren iets om blijvend op in te zetten. Acties die hierrond genomen moeten worden situeren zich volgens jongeren op verschillende fronten: mentale gezondheid (nog meer) bespreekbaar maken, mentale gezondheidszorg toegankelijker maken, en aandacht voor de relatie tussen onderwijs en mentaal welzijn:

In verschillende van de verhalen van kinderen en jongeren komt het belang van familierelaties naar voren. Uit de verhalen leiden we af dat een positieve relatie met ouders, broers en zussen en andere familieleden, belangrijk voor hen is. Opvallend is dat verschillende kinderen en jongeren praten over broers en zussen. Ze geven te kennen dat ze veel tijd spenderen met broers en zussen. Sommigen maken zich wel eens zorgen over hun broer of zus, bijvoorbeeld als die ziek is of gepest wordt. Over het algemeen brengen kinderen en jongeren graag quality time door met familieleden.

Bij kinderen en jongeren voor wie dat geen evidentie is, horen we een onderliggende nood aan een veilige en vertrouwde (thuis)haven. Zo geven enkele van de bevraagde kinderen en jongeren aan dat ze liever een goede band zouden hebben met hun ouders, maar dat omstandigheden dat niet mogelijk maken. Bij jongeren die geplaatst werden door de jeugdrechter horen we dat enkelen aan een herstel willen werken met dichte familieleden. De een voelt afstand, de ander ervaart steun, en nog een ander mist broer of zus. Jongeren op de vlucht ervaren een groot gemis van familieleden die ze hebben verloren of moeten achterlaten. Verenigd worden met familie behoort tot hun dromen. We merken ook op dat zij proberen te bouwen aan een zogenoemde gekozen familie van vrienden, medeleerlingen en begeleiders om zo tot een eigen begrip van familie te kunnen komen.

Een thema dat kinderen en jongeren ook bezighoudt is de zorg voor vluchtelingen en internationale solidariteit. Enerzijds zouden verschillende kinderen en jongeren inzetten op hulp voor mensen op de vlucht:

Een van de bevraagde jongeren geeft anderzijds ook aan in internationale solidariteit een oplossing te zien voor minder mensen op de vlucht: “Door te investeren in regio's waar heel wat vluchtelingen vandaag komen, waardoor het daar veiliger kan” (17 jaar). In dat verband zijn er enkele jongeren die dat concretiseren en oproepen tot meer hulp en solidariteit voor landen die te kampen hebben met oorlogen, geweld en/of crisissen: “Ik zou ook meer op gelijkheid inzetten, extra hulp op wereldvlak, bijvoorbeeld in Syrië of in Irak” (18 jaar). “Hulp sturen naar Palestina, Syrië en Afghanistan”, aldus een andere bevraagde (17 jaar).

Het thema armoede werd al aangeraakt in eerdere thema’s, in het bijzonder gaat het dan over kinderen en jongeren die aangeven dat ze behoefte hebben aan, of pleiten voor:

zie Vrije tijd

zie Ruimte

zie Onderwijs

Naast de verhalen beschreven in bovenstaande thema’s, zien we ook in andere verhalen dat jongeren financiële drempels ervaren en zich zorgen maken over stijgende prijzen. Wanneer we vragen aan jongeren wat hen bezighoudt in het dagelijkse leven refereren verschillende jongeren naar financiële zorgen:

Daarnaast zien we bij de vraag wat ze zouden veranderen mochten ze de baas zijn van het land, dat armoede een thema is dat hen beroert:

(Studenten)werk blijft ook niet onbesproken onder de respondenten. Vele jongeren willen graag een droomjob uitoefenen en fantaseren daar graag over. Ook een drang naar autonomie speelt een rol wanneer ze vertellen over werk:

In de data duiken ook enkele zorgen op over werk. Die kwamen al eerder aan bod bij het thema vrije tijd en onderwijs, waarbij verschillende jongeren de noodzaak voelen om te gaan werken om studies te kunnen betalen of een conflict ervaren tussen werk en vrije tijd, waardoor in de meeste gevallen de vrijetijdsbesteding erbij inboet.

We horen een jongere (26 jaar) die droomt over een

“30 urenweek”, een andere jongere die verwijst naar studies die “bewijzen dat 8 uur lang werken niet werkt [en] kortere werktijd productiever [is]” (20 jaar). Een andere jongere stelt zich vragen bij “ons werkritme en of dit wel sustainable is naar de toekomst toe en de nieuwe generatie. Er moet een verandering komen” (25 jaar). Gelinkt aan de problematiek van werkbaar werk getuigt ook een student verpleegkunde over werken in de zorg:

Politiek houdt kinderen en jongeren bezig. Wanneer ze vertellen over politiek heeft dat eerder een negatieve bijklank. Er zijn maar enkelen die positief over een (lokaal) bestuur spreken. Een jongere heeft het over politici die niet tot een compromis kunnen komen en noemt het “een puinhoop”:

Een andere jongere (17 jaar) ervaart die negatieve connotatie ook in de omgeving: “Mensen hebben een slechte kijk op de politiek. Ze zien de politiek als de oorzaak van alle problemen en ze zijn onoplosbaar”. Ook horen we dat er onvoldoende tot actie wordt overgegaan en er “te veel praatjes” worden gemaakt.

Enkele jongeren stellen zich vragen bij de politieke organisatie van België. Wanneer ze zelf baas zouden zijn van het land zouden ze dat als volgt aanpakken:

Wanneer het gaat over de rol die jongeren kunnen spelen in de politiek, duiken verschillende stemmen op. We pikken in de data op dat er een gevoel leeft dat de stem van jongeren niet wordt gehoord:

Opvallend is ook dat verschillende jongeren nadenken over internationale politiek, ofwel vanuit interesse ofwel omdat die voor hen ook mee hun leefwereld bepaalt, zoals bijvoorbeeld jongeren op de vlucht die de politieke situatie in hun land van herkomst nauwgezet volgen.

Participatie is niet enkel een topic binnen de politiek in brede zin. We vinden dit topic ook terug binnen de jeugdzorg en jeugdhulp. In veel van de verhalen van de jongeren die we spraken in gemeenschapsinstellingen zien we dat verschillende van de bovengenoemde thema’s terugkomen: kwaliteitsvolle vrije tijd, mentaal welzijn, onderwijs en ongelijke kansen of discriminatie. Ze zitten met veel dezelfde uitdagingen als andere jongeren. Maar sommigen hadden het ook specifiek over het onbegrip naar voor dat ze soms ervaren als bewoners. Het gevoel dat dagelijkse taken en procedures geregeld prioriteit lijken te hebben op hun emotionele welzijn. Dat er sprake is van een groot machtsverschil, zowel fysiek als mentaal, dat spanning kan opleveren.

Sommige jongeren die wonen in een voorziening spraken over hun toekomst en de noden die ze hierin hebben. Enkele concrete voorbeelden zijn: het samen plaatsen van broers en zussen in de jeugdzorg om familiebanden te behouden, meer financiële middelen en faciliteiten, zodat jongeren zich minder opgesloten voelen, verbeteringen in hun dagelijks leven en meer diverse studiemogelijkheden, de duur van de trajecten in jeugdvoorzieningen verkorten, geen fysiek geweld meer, het afschaffen van isolatie en het introduceren van alternatieve sancties, … Strengheid wordt in twijfel getrokken, en jongeren willen meer vrijheid, bijvoorbeeld in vroege vrijheden of vrijetijdsbesteding. Een respondent kaart in dit verband aan dat er geen mogelijkheid meer is voor “kickboks en fitness” (17 jaar). Een andere jongere maakt dan weer de link met hoe de ruimte in de voorziening wordt ingevuld:

Ze ervaren dat ze niet dezelfde kansen krijgt als jongeren die niet in een voorziening wonen. Jongeren hopen op betere kansen als ze 18 jaar worden. Sommige jongeren voelen zich ook geïsoleerd en afgesloten van de buitenwereld.

Over het algemeen lijken de jongeren te pleiten voor een meer mensgerichte benadering in de jeugdvoorzieningen, met aandacht voor hun individuele behoeften en rechten, en een focus op preventie en rehabilitatie in plaats van straffen of isolatie. Ze benadrukken ook de noodzaak van betere omstandigheden en kansen binnen jeugdvoorzieningen.

Deze noden zijn zeker belangrijk op zichzelf, maar spreken nog meer over een gevoel van niet gehoord worden, een lak aan participatie. Dit is geen eenzijdig verhaal natuurlijk, want de voorzieningen werken zelf heel sterk rond inspraak en participatie. Het is een probleem dat ze zelf erkennen – vanuit die insteek hebben ze ons ook uitgenodigd in hun werkingen. Net als de politieke participatie is het zoeken naar vormen die voor iedereen werken: hoe kan er een gelijke grond gevonden worden tussen de jongeren en de organisatie waar ze samen aan een betere toekomst kunnen werken? Jammer genoeg een vraag zonder eenduidig antwoord, maar wel een om steeds aandachtig voor te zijn.

Ook justitie komt naar voren in de verhalen en dromen van jongeren. Hier duiken uiteenlopende stemmen op.

Een aantal jongeren ziet duidelijk nog groeimarge voor “meer eerlijke en rechtvaardige regels” en voor hiaten binnen het rechtssysteem. In eerste instantie wordt de zaak Sanda Dia meermaals aangehaald door jongeren, waarbij de aanpak van die rechtszaak op veel onbegrip stuit. Verschillende jongeren zouden, mochten ze de baas zijn van het land, ook inzetten op een eerlijkere wetgeving op het vlak van (seksueel) grens-overschrijdend gedrag, in de meest brede zin van het woord.

Eén jongere zou inzetten op een “beter werkend rechtssysteem, zwaardere straffen voor verkrachters, aanranders, pedocriminaliteit. Geen uitzonderingen, voor de elite” (15 jaar). Een andere jongere voert een pleidooi over regels rond strafmaat en -uitvoering:

Respondenten kaarten ook de thematiek rond drugs(wetgeving) aan. Zo is er een respondent die vindt dat er “minder drugs op straat zou moeten zijn”. Enkele jongeren pleiten voor een legalisering van cannabis.

Een bevraagde jongere (16 jaar) is er in dat opzicht van overtuigd dat er “minder drugsgeweld en misbruik” zou zijn. Een andere jongere benadrukt dat legalisering alleen betrekking zou moeten hebben op cannabis, niet op andere drugs “want die maken je echt fucked up” (18 jaar).

Op de vraag wat kinderen en jongeren zouden veranderen mochten ze de baas zijn van het land komt tot slot een duidelijke wens naar voren naar meer verbondenheid en verdraagzaamheid. Dat raakt aan verschillende van de eerder besproken thema’s zoals onderstaande citaten getuigen:

Enkele kinderen en jongeren linken dat aan meer kwaliteitsvolle communicatie tussen en onder mensen:

Andere jongeren wensen meer verbondenheid tussen verschillende groepen mensen:

Ook wordt in dat verband meermaals een toenemende polarisatie genoemd, wat volgens onderstaande jongere in de hand wordt gewerkt door de nieuwsberichtgeving en politieke strategieën. Hierin lezen we dan ook echo’s van eerdere bevindingen onder de thema’s ‘media en informatie’ en politiek:

Tegelijk valt op dat heel veel jongeren ook begrip en inzicht hebben in de complexiteit van vraagstukken en de achterliggende polarisatie. Als we het hebben over de negativiteit en sensatie in nieuws, zeggen jongeren ook dat ze snappen dat kranten, TV, … ook moeten verkopen, dus dat hier een groter probleem achter zit. Velen steken het feit dat er zo weinig leerkrachten zijn ook niet op de leerkrachten zelf, maar op het structureel probleem erachter. Als ze spreken over politici die nooit tot een akkoord lijken te komen en spelletjes spelen, erkennen ze ook wel dat compromissen sluiten geen makkelijke job is. Kinderen en jongeren begrijpen de mechanismen hiervan vaak goed, maar ze gaan niet akkoord met hoe ermee wordt omgegaan en vragen om in te zetten op meer verbondenheid en kwaliteitsvolle dialoog en communicatie.

’t Is aan u! deed een bevraging waarin we een diverse groep kinderen en jongeren uit de leeftijdsgroep van

10 tot 30 jaar vroegen wat hen bezighoudt.

Kinderen en jongeren deelden verhalen over hun dagelijkse leven, vertelden hoe ze naar de wereld kijken en formuleerden wensen en dromen van over hoe ze hun leefomgeving en ruimere leefwereld zouden veranderen.

Op basis van de interviewdata werd een thematische analyse uitgevoerd. Vijftien thema’s kwamen naar voren, waarvan we de algemene conclusies hieronder bespreken.

Over vele thema’s uiten jongeren een verlangen naar verandering en verbetering, zoals op het vlak van onderwijs, sociale rechtvaardigheid, klimaat en meer. Velen onder hen uiten duidelijk een wens naar een rechtvaardigere en inclusievere samenleving, en willen ook zelf bijdragen aan positieve verandering.

Hier zien we dat jongeren een gevarieerder en positiever nieuwsaanbod vragen, zonder aan complexiteit te moeten inboeten. Hun voorkeur gaat uit naar nieuws via sociale media met aantrekkelijke visuele elementen en een toegankelijke schrijfstijl. Enkele jongeren formuleren een vraag naar meer diversiteit in de berichtgeving (ruimer dan politiek, oorlog en crisissen). Jongeren pleiten ook voor meer aandacht voor de oorzaak van een (complex) probleem, in plaats van louter te focussen op de probleemstelling zelf. In dat verband treedt voornamelijk de nood aan berichtgeving over het klimaat op een constructieve en alomvattende manier op de voorgrond.

Jongeren ervaren daarbij een conflict tussen vrije tijd enerzijds en school of de noodzaak om te gaan werken anderzijds. Ze geven (of hun familie) eerder prioriteit aan school of werk, hoewel die twee eerder gerelateerd zijn aan prestatiedruk of financiële stress. Verschillende kinderen en jongeren uiten de vraag naar een gevarieerder vrijetijdsaanbod, dat financieel toegankelijk en inclusief is. Daarbij roepen ze ook op tot meer steun van de overheid voor (vrijwillig) jeugdwerk en tot toegankelijke, veilige openbare ruimtes. Voor verschillenden onder hen is vergroening van de openbare ruimte belangrijk. Dat linken ze enerzijds aan hun eigen behoeften. Anderzijds speelt klimaat(verandering) een rol: zo zien kinderen en jongeren een groenere ruimte als noodzaak bij extremere weeromstandigheden. Aan de andere kant geven respondenten aan dat vergroening volgens hen ook een positieve impact heeft op het huidige klimaat.

Over het algemeen tonen de verhalen van jongeren een begrip van de urgentie van klimaatverandering en een bereidheid om actie te ondernemen. Ze beseffen wel dat individuele acties onvoldoende zijn en moeten ingebed zijn in systemische veranderingen om de uitdagingen van klimaatverandering aan te pakken. Mobiliteit is voor kinderen en jongeren een cruciaal aspect binnen de klimaatkwestie, maar heeft daarnaast een grote invloed op de toegankelijkheid van hun leefomgeving. Ze uiten een duidelijke behoefte aan verbeteringen binnen het huidige mobiliteitssysteem om zowel milieu- als sociale doelstellingen te bereiken. Zo pleiten meerdere kinderen en jongeren voor gratis openbaar vervoer en een ruimer aanbod aan bussen en treinen om hen van A naar B te brengen. Ook autoloze zondag en speelstraten kunnen op steun van de respondenten rekenen.

Het lerarentekort komt ook enkele malen ter sprake. Vele jongeren getuigen bovendien van schoolomgevingen die onvoldoende inclusief zijn op verschillende vlakken van diversiteit. In die context geven verschillende jongeren aan dat ze naar school willen aangekleed zoals zij willen, van croptops tot abaja’s. Het verbod op levensbeschouwelijke tekens in middelbare scholen leeft eveneens onder de respondenten. Wanneer we de verhalen samen nemen zien we dat kinderen en jongeren kwalitatief onderwijs willen met een positievere leer- en leefomgeving en leraren die gemotiveerd zijn in een werkbare context. Verder zien we dat jongeren prestatiedruk ervaren in de samenleving die voor hen het meest tot uiting komt in de onderwijscontext. Vooral de job die samenhangt met een succesvolle onderwijsloopbaan lijkt hen te motiveren, eerder dan het proces van zelfontplooiing. De respondenten denken aan hun toekomst, maar wensen niet te moeten inboeten op vrije tijd en/of hun mentale welzijn.

Ze uiten hun bezorgdheid over financiële druk, werkloosheid en werkomstandigheden. Verschillenden uiten een wens om de arbeidscultuur te veranderen om zo werk menselijker en duurzamer te maken. Sommige jongeren zijn overtuigd van de positieve impact van bijvoorbeeld een 30-urige werkweek en maken de link met productiviteitswerk.

Veel van bovengenoemde thema’s komen vaak samen aan bod in de verhalen van kinderen en jongeren. Verschillende thema’s spelen op elkaar in en staan in verband met elkaar.

Onderstaand citaat illustreert dat:

Mentaal welzijn is verder een cruciaal onderwerp voor kinderen en jongeren. Ze uiten een behoefte aan maatregelen om hun welzijn te ondersteunen, stress te verminderen en toegang tot passende ondersteuning te bieden. Mentale gezondheid bespreekbaar maken en een toegankelijkere zorgverlening zijn hier belangrijke stappen. In het bijzonder voor de jeugdzorg pleiten respondenten voor een meer mensgerichte en empathische benadering. Ze vragen aandacht voor individuele behoeften en rechten van jongeren die geplaatst zijn en vragen een alternatieve aanpak, zoals preventie en rehabilitatie, voor straffen of isolatie. De nood om de omstandigheden binnen gemeenschapsvoorzieningen te verbeteren en jongeren die geplaatst zijn gelijke kansen te bieden, drijft naar boven in de verhalen van kinderen en jongeren.

Daarnaast zien we in verschillende verhalen van kinderen en jongeren dat ze een groot belang hechten aan warme relaties, zowel met vrienden, als familie, als (meer) romantische relaties. Positieve familiebanden zijn belangrijk voor hen en voor hun welzijn. Bijgevolg heeft de afwezigheid van dergelijke familiebanden een impact op hen. Dat weerklinkt in het bijzonder in de verhalen van jongeren op de vlucht en in de jeugdzorg

De verhalen van kinderen en jongeren tonen dat armoede nog steeds een realiteit is en het verkrijgen van een regulier verblijf geen evidentie. Verschillende respondenten ervaren zelf financiële ongelijkheden en maken zich zorgen om de toekomst. Over het algemeen zijn jongeren begaan met het lot van mensen in armoede, mensen zonder woonplaats en mensen op de vlucht. Ook op dat vlak dromen kinderen en jongeren van een rechtvaardigere en solidairdere wereld. Kinderen en jongeren vragen beleidsmaatregelen die financiële ongelijkheid verminderen en de toegang tot basisbehoeften zoals voeding en huisvesting waarborgen, en structurele hervormingen van bijvoorbeeld de belastingen, waardoor de zwaksten in de samenleving niet het onderspit delven.

Wanneer het gaat over politiek en justitie zijn jongeren kritisch. In het algemeen wensen kinderen en jongeren veranderingen in de politieke structuur, een eerlijker en transparanter rechtssysteem en een meer actiegerichte politiek. We horen wel meermaals een roep om meer inspraak, al variëren hun opvattingen over stemrecht voor 16-jarigen. Het debat over drugs weerspiegelt de diverse opvattingen binnen de bevraagde groep jongeren, waarbij sommigen strengere maatregelen willen en anderen pleiten voor meer openheid.

De verhalen van kinderen en jongeren benadrukken de aanhoudende uitdaging en noodzaak om te werken aan een gelijkere, respectvollere en rechtvaardigere samenleving. Verschillende kinderen en jongeren getuigen van voorbeelden van racisme en discriminatie op basis van verschillende identiteitskenmerken, zowel op straat als op school. In dat verband komt etnische profilering door de politie ter sprake, waarbij volgens respondenten een hervorming van de politie(opleiding) zich opdringt. De roep om een blijvende strijd tegen racisme en discriminatie weerklinkt luid bij de respondenten.

Tot slot uiten kinderen en jongeren de behoefte aan verbondenheid en verdraagzaamheid in de samenleving. Ze zijn bezorgd over de toenemende polarisatie en willen actie zien om begrip en respect te bevorderen.

In de loop van de bevraging kregen we op verschillende momenten feedback van onze vrijwillige bevragers. Over de structuur van de bevraging, de vragen zelf en de context van de verschillende momenten waarop we langsgingen. We halen hieronder kort de voornaamste punten aan, omdat we het belangrijk vinden om ook dat mee te geven.

Allereerst is dit geen wetenschappelijk representatief onderzoek. Zoals we hebben beschreven was dat nooit de bedoeling en staan kwalitatieve verhalen centraal. Het was een bewuste keuze. Maar dat wil ook zeggen dat we maar beperkte conclusies kunnen trekken in relatie tot de verschillende demografische indicatoren.

Ten tweede viel op hoe belangrijk de context was waarin we bevragingen deden. Gingen we langs op een vrij inloopmoment, een concrete activiteit, een lesuur, een markt van een jeugdactiviteit, een rustmoment of een lunchpauze? De context zorgde telkens voor een verschil in veiligheidsgevoel, ruimtegevoel, rust, geluid en dat alles bepaalt uiteraard mee de manier waarop je bevraagt, tijd neemt voor elke vraag en diepgaande bijvragen stelt of sneller verder gaat. Of er veel mensen aanwezig zijn, of mensen het druk hebben of gehaast zijn, of mensen in kleine groepjes aanwezig zijn of niemand kennen ... Dat heeft allemaal een grote impact op de manier waarop de verhalen afgenomen werden.

Daarnaast vielen ons wat dingen op rond de vragen zelf. De eerste vraag waarbij we iedereen hun eerste vraag lieten kiezen, zorgde voor veel verraste reacties. Bevraagden vonden het enerzijds vaak waardevol dat ze zelf mochten kiezen en ervoeren eigenaarschap. Anderzijds zorgde dat kiezen ook voor een drempel: bevraagden gaven aan dat ze het een moeilijke keuze vonden, of haakten af omdat de structuur daardoor minder duidelijk werd. Op twee momenten kozen we om de vraag collectief te stellen – maar wel individueel te antwoorden. Dan kozen de participanten ook zelf geen vraag, maar kozen wij zelf.

De vraag naar een titel van een verhaal was voor veel bevraagden zeer uitdagend. Die vraag was soms een drempel voor bevraagden als ze niet meteen een antwoord wisten, en voor bevragers om te weten wat ze hieruit moesten halen. Bevragers én bevraagden gaven wel aan dat ze er meerwaarde in zagen – vaak gaf de titel meer kleur aan een verhaal en vatte het de essentie van een gevoel bij dat verhaal of een ervaring goed samen. Het gaf ook de optie om een zwaar verhaal soms luchtig af te ronden.

De vraag naar verder contact, hoe iemand op de hoogte wilde blijven, werd ook zeer verschillend onthaald. In contexten waar het snel moest gaan, was het zeker niet altijd even evident om na het verzamelen van een verhaal contactgegevens te vragen, ook al was dat zeer vrijblijvend geformuleerd. Na een zwaar verhaal of in een kwetsbare context, werd het soms ervaren als een inbreuk op de persoonlijke leefwereld en besloot de bevrager de vraag niet te stellen. De laatste stap om het meegeefkaartje goed uit te leggen werd dan als alternatief ingezet, omdat de bevraagden ons zo ook kunnen opzoeken en informatie kunnen opvragen.

Bij het vragen naar persoonsgegevens zat de uitdaging in de vraag naar gender – meer dan we verwacht hadden. We hadden die heel vrijblijvend geformuleerd, hoewel we zelf al merkten bij het opstellen hoe we beperkt werden door de online tool. Daarin kon je alleen een bolletje aanduiden omdat het anders technisch te complex werd. Het werd duidelijk dat het een zeer persoonlijke vraag kan zijn om iemands gender te vragen. Bevragers toonden daarom soms ook hun smartphone of gaven die door zodat de bevraagde er zelf een antwoord kon invullen – enerzijds om mensen niet te schofferen, anderzijds om mensen ook veel meer de vrijheid te laten.

Tenslotte registreerden we de antwoorden op verschillende manieren: schrijven tijdens het praten, bijna woord voor woord, de antwoorden kort noteren en erna reconstrueren na het gesprek of (eerder zeldzaam) opname van de antwoorden en transcriptie na afloop. Bij de opnames werd uiteraard steeds benadrukt dat de gegevens verwijderd werden na de transcriptie. Die verschillende methodes leverden uiteenlopende resultaten op, verschillen in gesprekken en variatie in de mate waarin de woorden van de jongere zelf neergeschreven werden. Ook daarmee moet je rekening houden bij het lezen van het rapport.

Bevraging:

vrijwilligers ‘t Is aan u!/De Ambrassade

Begeleiding vrijwilligers:

Globelink vzw

Onderzoek en analyse:

Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi)

Vormgeving demografische visuals:

studioverho.com

Vormgeving huisstijl:

zwerm.studio

Vormgeving rapport:

De Ambrassade

‘t Is aan u! is een project van De Ambrassade en partners

meer info over ‘t Is aan u!

Met steun van: